کردستان عجیب است، هم وقایعش و هم سرگذشتش. تلخ و شیرین است و دستخوش ناگوارترین برادرکشی ها، جنگ های خانوادگی-قبیله ای-مذهبی و سوء استفاده های منفعت طلبان؛ لکن وجهه ی مردانگی اش زبان زد مانده و نطقه ی امید را در دل کوه های سرکش مردان و زنانش برقرار نگاه داشته است. شاید به همین خاطر باشد که رمان «ترکه های درخت آلبالو» در کردستان و در پرتوی روایت زیبا از روزهای زهردار سرزمین کرد نشین ایران، به اوج خود می رسد و پس از خیره ماندن نگاه سرهنگ به آسمان، انگشت اشاره اش سمت فردای امید را نشانه می رود.
کردستان عجیب است، همه در راهی که انتخاب کرده اند عهد جان بسته اند. شوهر در مبارزه همسر نمی شناسد و فرزند پدر را. در یک طرف هجوم سرماست و طرفی دیگر زنان و کودکانی و سالخورگانی که بغض مرگ در گلو دارند. در فصل سرد، زندگی شان جنگ با طبیعت است که طمع آوارگی و از دست دادن عزیز، جان کاه ش می کند. پس اگر قلم به دست چیرگی کند، تراژیک ترین رئال ها را می تواند روایت کند و از ساه ترین مردمی که قرار است ابزار دست منفعت طلبان نشوند، اسطوره های مثال زنی بیافریند.
فضای روایی رمان کلاسیک ترکه ها، به دلیل قرارگیری در موقیعتی تاریخی که نقطات عطف قومی سرافراز در طول تاریخ را دربردارد، توانسته هم جوشی قابل باوری از التهاب سال های منتهی به اتقلاب اسلامی، آشفتگی های حین و پس از انقلاب در جامعه و نهادهای آن و سر واکردن زخمی کهنه در پاره ای از پیکر خسته ی کشوری جامانده از چندصد سال حکومت های نامردمی را ترسیم نماید.
نثر کتاب برای من نشان از کاربلدی نویسنده در خلق اثری کلاسیک و با قاعده را دارد، چراکه در بستر زندگی روزمره -که تا حد قابل قبولی تصویر می شود- به تدریج قهرمانی تشخص می یابد که تمامی نقل های کتاب در رابطه با او معنای منسجمی پیدا می کنند. داستان گرچه ممکن است در ابتدا کشش قانع کننده ای نداشته باشد اما این نقیصه هنگامی برطرف می شود که پدر قصد تنبیه فرزندش را می کند و این فرزند قرار است در ادامه ی داستان تمامی وقایع حول صحنه گردانی او چیده شود؛ پدر به ناگاه دچار سکته می شود و اولین صحنه ی تاثیرگذار داستان شکل می گیرد. و چه بسا بتوان این نقطه را نقطه ی واقعی شروع داستان دانست. اولین نکته ای که به نظر من می بایست به آن اشاره نمود علت تصمیم پدر در رابطه با تنبیه فرزندش می باشد. چراکه با تصوری که از پدر برای خواننده ی کتاب پدید می آید، انسانی است که با معارف دینی الفت داشته و به سلوک علمای دینی تعلق دارد، لذا بعید است برای اشتباهات فرزندانش دست به چنین تنبیهاتی بزند هرچند این امر فعلی معمول در آن زمانه باشد. - در داستان اشاره می شود که برادر بزرگ تر نیز سابقا این گونه مجازات شده است.-
در ادامه و به هنگامی که برادر بزرگ به واسطه شرکت در فعالیت های انقلابی دچار مشکلاتی می شود، گرچه به خوبی دل نگرانی های خانواده ها در آن برهه از زمان به تصویر کشیه شده لکن درک برخی از اشارات کتاب مستلزم آشنایی با تاریخ انقلاب و آشنایی با افراد حکومتی و سیاستمدارن می باشد و این امر می تواند برای نسل هایی مثل من در جریان مستقیم آن روزها نبوده اند چندان خوشایند نباشد. ادامه ی داستان و ماجرای خانواده های کرد درگیر سیاست ورزی های خشن چند جانبه و ورود سرهنگ از طرف حکومت به ماجرا حوی صحنه های تکان دهنده ایست که به خوبی در داستان شکل می گیرد و به نمایش در می آید.
با این همه من وقتی به زمان نگرش این کتاب یعنی سال 1368 توجه می کنم این سخن رضا امیرخانی(+) را تایید می کنم که ترکه های خلیلی اولین کسوتی ست که لباسی بر جریانی تازه پوشانده.
